අපේ සිතේ හැටි

මිනිසා යන සත්ත්වයා මනස සහ ශරීරය, එනම් සිත සහ කය යන අංශ දෙකෙන් යුක්ත බව අපි කවුරුත් දනිමු. මනස උසස් වූ යන අර්ථය ඇතුව මන උස් නිසා මනුස්ස යන පදය යෙදී ඇති බව අපට පිළිගත හැකි ය. මිනිසා යන සත්ත්වයා දෙස සිත සහ කය යන කෝණ දෙකෙන් ම අපට බලන්න සිදු වේ. අපේ කය පිළිබඳ අපට අපේ සිතින් පහසුවෙන් සිතිය හැකි ය. එසේ නමුත්, අපේ සිතින් අපේ සිත ම පිළිබඳ විමසන්නේ කෙසේ ද? දියමන්තියක් කැපීමට දියමන්ති කැබැල්ලක් ම දියුණු–තියුණු කරගත යුතු ය. ඒ වගේ ම, අපේ සිත පිළිබඳ විමසා බැලීමට අපේ සිත ම අප විසින් ස්වෝත්සාහයෙන් ම දියුණු–තියුණු කරගත යුතු ය. එනම්, භාවනා කළ යුතු ය.

සිත පිළිබඳ සෙවීම සඳහා බෞද්ධයකුට ඇති හොඳ ම ක්‍රමය නම්, ධම්මපදයෙන් පටන් ගැනීම ය. ධම්මපදයේ පළමුවැනි ගාථාව කුමක් දැ යි බොහෝ දෙන දනිති. එනම්:

“මනෝ පුබ්බංගමා ධම්මා
මනෝ සෙට්ඨා මනෝමයා
මනසා චේ පදුට්ඨෙන
භාසති වා කරෝති වා
තතෝ නං දුක්ඛමත්ණෙලති
චක්කංව වහතෝ පදං”
(ධම්මපදය යමකවග්ගය)

මෙම ගාථාවෙහි තේරුම මෙසේ ය:

“සිත සිතිවිලිවලට පෙරටු වේ. සිත සිතිවිලිවලට ශ්‍රේෂ්ඨ වේ. සිතිවිලි සිතින් ම උපදී. ඉතින් යමෙක් කිලිටි සිතින් යමක් කරයි නම් හෝ වේවා කියයි නම් හෝ වේවා, ඒ හේතුවෙන් ගොනාගේ පය අනුව යන කරත්ත රෝදය මෙන් දුක ඔහු පසු පස ලුහුබඳී.”

(සිංහල ධම්මපදය, ආචාර්ය මුවගම ඤාණසීහ නාහිමි)

මේ ගාථාව සමග සම්බන්ධ වන නිදාන කථාව වැදගත් වන බැවින් එය දැන් ඉතාමත් ලුහුඬින් පහත දැක්වීම උචිත ය:

පාලිත නම් ධනවත් ගෘහපතියෙක් සසර දුක පිළිබඳ කලකිරී, තමාගේ සියලු සම්පත් බාල සොහොයුරාට පවරා දී, බුදුන් වහන්සේ වෙත ගොස් පැවිදි විය. වයස්ගත වී පැවදි වූ නිසා මහණකමෙහි අග්‍ර ඵලය වන රහත් භාවය වහ–වහා ලබාගැනීම සඳහා එම තෙරුන් වහන්සේ නිදි නොලබා ම විදර්ශනා භාවනාවෙහි යෙදුණහ. මේ නිසා උන් වහන්සේගේ ඇස් දෙක ම දරුණු රෝගාබාධයකට පත් විය. දෑස්වලට පිළියම් කිරීම සඳහා වෛද්‍යවරුන් දුන් උපදෙස් උන් වහන්සේ නොපිළිගත්හ. දිගට ම විදර්ශනා භාවනා කර උන් වහන්සේ රහත් වූ හ. එවිට ම දෑස් අන්ධ විය. උන් වහන්සේගේ නම චක්ඛුපාල විය.

චක්ඛුපාල රහතුන් වහන්සේ පෙර භවයක දී දක්ෂ වෛද්‍යවරයකු වශයෙන් විසූහ. දරුණු ඇස් රෝගයක් සුව කරවාගැනීම සඳහා තමා වෙත පැමිණි ගැහැනියක හට බෙහෙත් කර, ඔහු ඇයගේ ඇස් සුවපත් කළේ ය. එසේ වුවත් ඇය, ලෝභකම නිසා, වෛද්‍යවයාට ගෙවීම් කිසිවක් නොකරන අදහස ද ඇති ව ඇස් සුව නොවූ බවක් කියා වෛද්‍යවරයා රැවටී ය. වෛද්‍යවරයාට කාරණය අවබෝධ වී, තමාගේ සිත කිලිටි කරගෙන, ඇස් තවත් සනීප වීම සඳහා ය යි කියමින් විෂ සහිත බෙහෙතක් ඇයගේ ඇස් දෙකට දමා, ඇයගේ ඇස් දෙක ම අන්ධ කළේ ය. අවසාන භවයේ දී චක්ඛුපාල රහතුන් වහන්සේගේ දෑස් අන්ධ වූයේ එදා වෛද්‍යවරයා වශයෙන් සිටිය දී කිලිටි සිතින් කළ ක්‍රියාව නිසා ය.

මෙම චක්ඛුපාල කථා වස්තුව බුදුන් වහන්සේ දෙසා වදාළේ සැවැත් නුවර දෙව්රම් වෙහෙර දී ය. මෙවැනි නිදාන කථා අප අතර කොතරම් ප්‍රකට ද?

ධම්මපදයෙහි දෙවැනි ගාථාව මෙසේ ය:

“මනෝ පුබ්බංගමා ධම්මා
මනෝ සෙට්ඨා මනෝමයා
මනසා චේ පසන්නේන
භාසති වා කරෝති වා
තතෝ නං සුඛමන්වේති
ඡායාව අනපායිනි”
(ධම්මපද, යමකවග්ගය)

මෙම ගාථාවෙහි තේරුම මෙසේ ය:

සිත සිතිවිලිවලට පෙරටු වේ. සිත සිතිවිලිවලට ශ්‍රේෂ්ඨ වේ. සිතිවිලි සිතින් ම උපදී. ඉතින් යමෙක් පහන් සිතින් යමක් කරයි නම් හෝ වේවා කියයි නම් හෝ වේවා, ඒ හේතු කොටගෙන ඉවත් නොවී පසුපස යන සෙවණැල්ල මෙන් ඒ සැප විපාකය ඔහු පසුපස යයි.”

(සිංහල ධම්මපදය, ආචාර්ය මුවගම ඤාණසීහ නාහිමි)

මෙම ගාථාව සමඟ සම්බන්ධ වන නිදාන කතාව වැදගත් වන බැවින්, එය දැන් ඉතාමත් ලුහුඬින් පහත දැක්වීම උචිත ය.ධනයෙන්, දේපළවලින් සහ සියලු යස–ඉසුරින් සරු වූ, බමුණෙක් සැවත් නුවර විසුවේ ය. ඔහු ඉතාමත් මසුරු කෙනකු වූ අතර, ඔහු කිසිවකුට–කිසිවක් වත් නුදුන්නේ ය. ඒ නිසා ඔහු අදින්නපුබ්බක නම් විය. අන්ත ලෝභකම නිසා ඔහු කෑම–බීම ගත්තේ හා ඇඳුම්–පැලඳුම් පාවිච්චි කළේ ඉතාමත් අල්ප වශයෙනි. ඔහුගේ එක ම පුතාට ද ඔහු සැලකුවේ එම මසුරු ආකාරයෙන් ම ය. මේ පුතා හට රත්රන් කන් ආභරණ සැදවීම සඳහා රන්කරුවන්ට වියදම් කිරීමට මැළි ව, ඔහු රත්රන් කැබලි නිකම් ම තළා, මට්ටම් කර, පුතාගේ කන්වල පැලඳෙව්වේ ය. මේ නිසා බමුණු පුතාට මට්ටකුණ්ඩලී යන නම ලැබිණ. අන්ත මසුරුකම නිසා අදින්නපුබ්බක බමුණු පියා, මට්ටකුණ්ඩලී පුතුට කිසිම ශිල්ප–ශාස්ත්‍රයක් ඉගැන්වූයේ නැත; හරියට කෑම–බීම” ඇඳුම්–පැලඳුම් සැපයුවේ නැත; ලෙඩට නියම බෙහෙත් වෙදුන්ගෙන් ලබා දුන්නේ නැත. එසේ වුවත් මට්ටකුණ්ඩලී ගුණවත් කෙනෙක් විය. නිසි සැප–සාත්තු නොමැති වූ නිසා, මට්ටකුණ්ඩලී අසනීප වී, බලවත් ලෙස රෝගී විය. ගෙදරට වෙදුන් ගෙන්වා වෙදකම් කරවාගන්නට ගිය හොත් මහත් වියදම් වෙයි; ගෙදර ඇති අතිමහත් වස්තු සම්භාරය, වෙදුන්ටත් ලෙඩා බලන්නට එන අයටත් පෙනෙයි, ආදි අදහස් නිසා අදින්නපුබ්බක පියා, අසාධ්‍ය ලෙස රෝගි වූ මට්ටකුණ්ඩලී පුතු ගෙදර ඉස්තෝප්පුවට ඇදගෙනැවිත් දැම්මේ ය. මට්ටකුණ්ඩලී සිහි නැති ව මරණයට ළඟා වෙමින් සිටින විට, බුදුන් වහන්සේ මහාකරුණාවෙන් මට්ටකුණ්ඩලී වෙතට වැඩියහ. මරණාසන්න වූ මට්ටකුණ්ඩලීගේ සිත පැහැදී ප්‍රසන්න විය. ඔහු මිය ගොස් මට්ටකුණ්ඩලී දිව්‍ය පුත්‍රය ලෙස දෙව්ලොව උපන්නේ ය.

මෙම මට්ටකුණ්ඩලී කථා වස්තුව බුදුන් වහන්සේ දෙසා වදාළේ සැවැත් නුවර දෙව්රම් වෙහෙර දී ය.

ඉහත සඳහන් කරන ලද ගාථා දෙකෙහි ඇතුළත් වන හරය මෙසේ සංක්ෂිප්ත ව ඉදිරිපත් කළ හැකි ය:

පවිටු සිතින්, එනම් නරක සිතින්, යමෙක් කිසිවක් කළ හොත් එහි ප්‍රතිඵල, ගොනා පිටුපස කරත්ත රෝදය එන මෙන් ඔහු පසුපස එයි. පහන් සිතින්, එනම් හොඳ සිතින් යමෙක් කිසිවක් කළ හොත් එහි ප්‍රතිඵල තමාගේ සෙවණැල්ල මෙන් ඔහු පසුපස එයි.මේ අනුව, සසර ගමන දුකින් තොර ව කෙළවර කරගැනීමට නම් සිත නො කිලිටි ව ප්‍රසන්න ව පවත්වාගෙන යෑම සඳහා එය හොඳින් තබාගත යුතු ය. මේ වූකලි, බුදුන් දෙසූ නිවන් මඟෙහි පළමුවැනි පියවර යි.

දැන් අප විසින් සලකා බැලිය යුතු ප්‍රශ්නය නම්, ඉතා පහසුවෙන් කිලිටි වන සිත ආරක්ෂා කරගත යුතු වන්නේ ඇයි ද යන්න යි. මේ සඳහා ස්ථිර පිළිතුරක් ධම්මපදයේ චිත්ත වග්ගයෙන් අපට ලබා ගත හැකි ය.

“සුදුද්දසං සුනිපුණං
යත්ථකාමතිපාතිතං
චිත්තං රක්ඛේථ මේධාවි
චිත්තං ගුත්තං සුඛාවහං
(ධම්මපද, චිත්තවග්ග)

මෙම ගාථාවෙහි තේරුම මෙසේ ය:

“නුවණැත්තා දැකීමට අමාරු වූ, ඉතා සියුම් වූ, කැමති අරමුණක් ගන්නා වූ සිත රකින්නේ ය. රකින ලද සිත සැප ගෙන දෙන්නේ ය.

(සිංහල ධම්මපදය, ආචාර්ය මුවගම ඤාණසීහ නාහිමි)

මේ ගාථාවට අදාළ නිදාන කථාව ඉතාමත් ලුහුඬින් මෙසේ ය:

සැවැත් නුවර ඉතා යහපත් ලෙස ජීවත් වූ සිටු කුමාරයෙක් තුනුරුවන් කෙරෙහි ඉතාමත් භක්තියෙන් සිටිමින්, බොහෝ සිල්වත් වූ තෙරුන් වහන්සේ නමක් ඉතා සමීප ලෙස ආශ්‍රය කළේ ය. තෙරුන් වහන්සේ දුන් අවවාද පිළිගත් සිටු කුමාරයා බෙහෙවින් ම දන්–පින් කළේ ය; දසසිල් පවා සමාදන් විය. මෙයිනුත් පසු තමා විසින් තවත් කළ යුතු වන්නේ කුමක් දැ යි සිටු කුමාරයා තෙරුන් වහන්සේගෙන් විමසී ය. තෙරුන් වහන්සේ සිටු කුමාරයාට පැවිදි වන ලෙස උපදෙස් දුන්හ. ඉන් පසු සිටු කුමාරයා ඉතා සිල්වත් හා ගුණවත් තෙරුන් වහන්සේලා දෙනමක් යටතේ ඉගෙනගනිමින් මහණ දම් පිරීම ආරම්භ කළේ ය. දහම පිළිපැද්දවීම සහ ඉගැන්වීම සඳහා දැඩි ලෙස ගුරු තෙරුන් වහන්සේලා වෑයම් කිරීම නිසා, මෑත දී මහණ වූ ශිෂ්‍ය තෙරුන් වහන්සේගේ සිත කලකිරුණේ ය. මෙහි ඇති සෙතක් නැතැයි ශිෂ්‍ය තෙරුන් වහන්සේ සිතන්නට වූ හ: සිවුරු හැර යෑමට ද අදහසක් ඇති විය. මේ තත්ත්වය අවබෝධ කරගත් ගුරු තෙරුන් වහන්සේ දෙනම, ශිෂ්‍ය තෙරුන් වහන්සේ බුදුන් වහන්සේ වෙත ගෙන ආ හ. දකින්නට නොහැකි වූ ද ඉතා සූක්ෂ්ම වූ ද සිත, ඥානවන්තයා විසින් ආරක්ෂා කරගෙන සැප සලසාගන්නා බව, බුදුන් වහන්සේ උකටලී වූ ශිෂ්‍ය තෙරුන් වහන්සේට වදාළහ. එම තෙරුන් වහන්සේ සිත මනා කොට සකසාගෙන, සෝවාන් ඵලය ලැබූ හ.

මෙම උකටලී වහන්දෑගේ කථා වස්තුව බුදුන් වහන්සේ දෙසා වදාළේ සැවැත් නුවර දෙව්රම් වෙහෙර දී ය.

ඉහත සඳහන් කථා වස්තුවෙහි හරය මෙසේ සංක්ෂිප්ත ව ඉදිරිපත් කළ හැකි ය: සැප ලැබීමට නම්, සිත මැනවින් පාලනය කරගත යුතු ය.

ඥානවන්තයා විසින් තම සිත ආරක්ෂා කර ගත යුත්තේ කුමන ආකාරයට දැයි පදයෙහි චිත්තවග්ගයෙහි පළමු වැනි ගාථාවෙහි සඳහන් කර ඇත. ඒ මෙසේ ය:

“ඵන්දනං චපලං චිත්තං
දුරක්ඛං දුන්නිවාරයං
උජුං කරෝති මේධාවි
උසුකාරෝව තේජනං
(ධම්මපද, චිත්තවග්ග)

මෙම ගාථාවෙහි තේරුම මෙසේ ය:

“නුවණැත්තා සෙලවෙන්නා වූ, චපල වූ, රැකගැනීමට අමාරු වූ, නුසුදුසු අරමුණෙන් වළකාගන්නට නොහැකි වූ, සිත, හීවඩුවකු හීයක් ඇද සකස් කරගන්නාක් මෙන් ඍජු කරයි.”

(සිංහල ධම්මපදය, ආචාර්ය මුවගම ඤාණසීහ නාහිමි)

මෙම ගාථාවට අදාළ නිදාන කථාව ඉතා ලුහුඬින් මෙසේ ය.

සාලීය රට සාලීය පර්වතයෙහි වූ වෙහෙර බුදුන් වහන්සේ විවේක සුවයෙන් වාසය කළ සේක. උන් වහන්සේට එහි දී ඇප–උපස්ථාන කළේ මේඝිය නම් තෙර නමකි. එක් දිනක් බුදුන් වහන්සේ විඩා සංසිඳවනු සඳහා මේඝිය තෙරුන් වහන්සේ සමඟ ගං ඉවුරකට වැඩියහ. එහි ඉතා ලක්ෂණ අඹ වනයක් විය. මේඝිය තෙරුන් වහන්සේගේ සිත, ජනීජනයාගෙන් තොර වූ අඹ වනය කෙරෙහි බෙහෙවින් ම ඇදී ගියේ ය. ඒ අඹ වනයට ගොස් භාවනා කිරීම මැනැවැ යි සිතා, උන් වහන්සේ බුදුන් වහන්සේගෙන් ඒ සඳහා අවසර ඉල්ලූහ. එහි යෑම කල් තබන ලෙස බුදුන් වහන්සේ මේඝිය තෙරුන් වහන්සේට අවවාද කළහ. තුන් වැනි වරටත් ඒ අවසරය ඉල්ලූ කල, බුදුන් වහන්සේ මේඝිය තෙරුන් වහන්සේට තමන්ගේ කැමැත්තක් කරන ලෙස වදාළහ.

භාවනා කිරීම සඳහා අඹ වනයට ගිය මේඝිය තෙරුන් වහන්සේගේ සිත, මතු සඳහන් වන හේතුව නිසා කැලඹී, භාවනා කිරීම අමතක විය. පෙර භවයක දී රජ කෙනකු වශයෙන් ජීවත් ව සිටිය දී, සිත් අලවන නළඟනන් සමඟ කම් සැප විඳිමින් උයන් කෙළියෙහි යෙදුණේ මේ අඹ වනයේ දී ය: එම රජු දවස භවයේ විවිධාකාර රාජ්‍ය පාලන මතක, මේඝිය තෙරුන් වහන්සේගේ සිතෙහි පෙර භව මතක ලෙස උද්ගත විය. ඒ නිසා උන් වහන්සේගේ සිත සසල විය; භාවනාව අමතක විය. ඉන් පසු බුදුන් වහන්සේ වෙත පැමිණ තමාට ඇති වූ දුෂ්කරතාව මේඝිය තෙරුන් වහන්සේ බුදුන් වහන්සේට ප්‍රකාශ කළහ. සිත නිතර පෙරළෙන චපල එකක් බැවින්, එය මැනවින් සකස් කරගෙන, වෑයම් කර, කෙලෙස් නැසිය යුතු බව බුදුන් වහන්සේ මේඝිය තෙරුන් වහන්සේට වදාළහ. එම තෙරුන් වහන්සේ සෝවාන් ඵලය ලැබූහ.

මෙම මේඝිය තෙරුන්ගේ කථාව බුදුන් වහන්සේ දෙසා වදාළේ සාලීය රට සාලීය පවු වෙහෙර දී ය.

ඉහත සඳහන් කරන ලද කථා වස්තුවෙහි ගැබ් වී ඇති මූලික හරය මෙසේ ය: ඇද ඇති ඊය නොමඟ යයි; ඇද හැර ගත් ඊය නිසි මඟ යයි. එමෙන් ම, අපට සැපත කරා යා හැකි වන්නේ සිතෙහි ඇද–කුදු බව හැර, එය මනා කොට නිතර ම හැසිරවීමෙන් පමණකි.යම් කෙනෙක් තම සිත මැනවින් සකස් කරගෙන සංයම වූ තත්ත්වයෙහි පවත්වාගනී නම්, ඔහු සසර දුකෙන් මිදෙන බව ධම්මපදයෙහි චිත්ත වග්ගයෙහි 5 වැනි ගාථාවෙන් මෙසේ සඳහන් කර ඇත.

“දූරංගමං ඒකචරං
අසරීරං ගුහාසයං
යේ චිත්තං සංයමෙස්සන්ති
මොක්ඛන්ති මාරබන්ධනා.”
(ධම්මපදය චිත්තවග්ග)

මෙම ගාථාවෙහි තේරුම මෙසේ ය:

“යම් කෙනෙක් දුර ඇති අරමුණු කරා යන්නා වූ, තනි ව හැසිරෙන්නා වූ, සිරුරක් නැත්තා වූ, ශරීර ගුහාවෙහි නිදන්නා වූ මේ සිත සංවර කරත් ද, ඔවුහු මර බැම්මෙන් මිදෙත්.”

(සිංහල ධම්මපදය, ආචාර්ය මුවගම ඤාණසීහ නාහිමි)

මෙම ගාථාවට අදාළ නිදාන කථාව ඉතා ලුහුඬින් මෙසේ ය:

සැවැත් නුවර සංඝරක්ඛිත නම් වූ රහතුන් වහන්සේගේ ඉතා සැදැහැති නැගණියකගේ පුතු වූ බැවින් නෑකමින් බෑනණුවන් වූ භාගින්‍යෙය සංඝරක්ඛිත තෙරණුවෝ, එම රහතුන් වහන්සේගේ ශිෂ්‍යයකු වශයෙන් මහණ දම් පුරමින් විසූහ. භාගින්‍යෙය තෙරුන්ට එක්තරා ගමක වස් වැසීමෙන් පසු ව හත්රියන් චීවර වස්ත්‍රයක් සහ අටරියන් චීවර වස්ත්‍රයක් පුද පඬුරු ලෙස ලැබිණ. නැවත දෙව්රම් වෙහෙරට පැමිණි භාගින්‍යෙය තෙරණුවෝ, අටරියන් වස්ත්‍රය සිය ගුරු හාමුදුරුවන් වූ සංඝරක්ඛිත රහතුන් වහන්සේට පූජා කළහ. තෙරුන් වහන්සේ නැවත–නැවතත් තෙවරක් ම සිවුර ප්‍රතික්ෂේප කළහ. ගිහි කාලයේ දී තම මාමා වුවත්, දැන් සංඝරක්ඛිත රහතුන් වහන්සේ විසින් සිවුර ප්‍රතික්ෂේප කිරීම නිසා භාගින්‍යෙය තෙරුණුවෝ කලකිරුණාහ. මහණ දම් පිරීම දුෂ්කර ය යි තෙරණුවන්ට සිතිණ. මේ අදහස් නිසා ඒ තෙරුන් වහන්සේට සිවුරු හැර යෑමට ද සිතක් ඇති විය. සිවුරු හැර දමා නැවත ගිහිගෙට ගොස්, අටරියන් වස්ත්‍රය විකුණා, ක්‍රමයෙන් ධනයෙන් සරු–සාර වී, ගිහි සැප විඳිමින් සිටින ආකාරය භාගින්‍යෙය තෙරුන් වහන්සේගේ සිතෙහි මැවිණි. ඒ අතර ම, තම ගුරු හාමුදුරුවන්ට විඩා සංසිඳෙනු වස් තල්අත්තෙන් පවන් සලමින් සිටියහ. විවාහ වී, දරුවකු ද ලැබ තම බිරිය සමඟ රහතුන් වහන්සේ දැකීමට යන කල, බිරියගේ ප්‍රමාදයකින් දරුවා රථයෙන් බිමට වැටුණ බව භාගින්‍යෙය තෙරුන් වහන්සේ තම සිතින් දුටහ; මනෝලෝකයෙහි වූ ඒ තෙරණුවෝ, එහි ම වූ, බිරියට රථයේ කෙවිටෙන් තැළූහ. සත්‍ය ලෝකයේ වූ භාගින්‍යෙය තෙරුන්ගේ තල්අතු පහර වැදුණේ සංඝරක්ඛිත රහතුන් වහන්සේට ය. සිය බිරියට පහර දීමට බැරි නිසා ද අපට පහර දුන්නේ? කියා රහතුන් වහන්සේ භාගින්‍යෙය තෙරුන්ගෙන් විමසූ විට, මහත් ලජ්ජාවට පත් තෙරණුවෝ සිවුරු හැර දමා යෑමට පැන ගියහ. අවට සිටි වහන්දෑලා භාගින්‍යෙය තෙරණුවන් බුදුන් වහන්සේ වෙත එක්කරගෙන ගියහ. බොහෝ දුර ගමන් ගන්නා සිත සංවර කරගෙන සසර කෙළවර කරගත හැකි බව බුදුන් වහන්සේ භාගින්‍යෙය තෙරුන් ඇතුළු රැස් ව සිටි වහන්දෑලාට වදාළහ. භාගින්‍යෙය තෙරුන් වහන්සේ නැවතත් නිවන් මඟ ගමන් කිරීමෙහි යෙදුණහ.

මෙම භාගින්‍යෙය-සංඝරක්ඛිත කථා වස්තුව බුදුන් වහන්සේ දෙසා වදාළේ සැවැත් නුවර දෙව්රම් වෙහෙර දී ය.

ඉහත සඳහන් කථා වස්තුවෙහි මූලික හරය මෙසේ සඳහන් කළ හැකි ය: ක්ෂණයෙන්–ක්ෂණය ඈත–මෑත විවිධ අරමුණු එක් වරකට තනි එකක් පමණක් ගන්නා සිත, යම් කෙනෙක් සංවර කර සංයමයෙන් තබාගනී ද, ඔහු මාර බන්ධනයෙන් හෙවත් සසර භව දුකෙන් මිදෙයි.

උපුටා ගැනීම -
https://dahamsabava.wordpress.com/

Read more »

කයෙන් එහා ....

කයෙන් එහා ....

මගේ සිරුරත් මොහොතින් මොහොත වෙනස් වෙමින් යනවා. ළදරු කාලයේ, ළමා කාලයේ, තරුණ වයසේ, වැඩිහිටි වයසේ පින්තූර එකින් එකට සසඳා බලද්දී ළදරු වියේ තිබුණු රූපයට වඩා හාත්පසින් ම වෙනස් රූපයක් බවට එය මෙලෙස පත් ව තිබෙනවා. දින, සති, මාස, අවුරුදු ගණන්වලින් කාලය ගෙවී යද්දී උස-මහත, හැඩ-රුව ආදි ශරීරයේ සියලු අඟ-පසඟවල බාහිර පෙනුම වෙනස් වෙමින් ඇවිත්. ළදරු විය ඉක්මවා ගොස් ළමා විය එළැඹෙන විට සමේ ඇති සියුමැලි බව නැති ව යනවා. ඊළඟට තරුණ විය පැමිණෙන විට ශරීරයේ ඇති ශක්තිමත් බව, බාහිර පෙනුම, නීරෝගි බව ආදි මේ සියලු දේ නිසා සිතට පවා මහා උද්යෝගීමත් ක්‍රියාශිලී බවක් ඇති වෙනවා. එහෙත් මේ සියලු දේ අනිත්‍යයට යන දේවල්.

තරුණ වියේ තිබුණු පැහැපත් බව, ශරීර ශක්තිය, නීරෝගි බව, ක්‍රියාශිලී බව මේ සියල්ල ක්‍රමයෙන් නැති වෙමින්, වැඩිහිටි වියට පැමිණෙන, මේ ගෙවී යන වැඩිහිටි වයසත් තව අවුරුදු කිහිපයකින් ගෙවී යද්දී මහලු වියට පත් වේවි. සිරුරේ ශක්තිමත් බව වෙනුවට අප්‍රාණික බව ඇති වේවි. නීරෝගි බව වෙනුවට ලෙඩ-දුක් එන්න-එන්න ම වැඩි වේවි. මොහොතින් මොහොත මරණය මා කරා ළං වන දිනය පැමිණේවි. මරණයෙන් ගැලවෙන්න කිසිවකුට හැකියාවක් නැහැ. ඉපදුණ සියලු සත්ත්වයා මරණයට පත් වෙනවා. මරණය දුකක්. එය බුදු පියාණන් පෙන්වා දී තිබෙනවා. ලෝකයේ පහළ වූ සියලු බුදු රජාණන් වහන්සේලාගේ ජීවිත පවා පිරිනිවීමෙන් අවසන් වුණා. ඉපදීම නිසා ම යි මරණ දුක ලැබෙන්නේ. ඉපදීම, ලෙඩවීම, මහලු වීම, මරණය, කැමති දේ නොලැබීම මේ සියල්ල දුකක් බව බුදුන් වහන්සේ මුල් ධර්ම දේශනයේ දී ම පෙන්වා දී තිබෙනවා.

ගෙවී ගිය කා
ලය තුළ දී මගේ ශරීරයට වැලඳුණ රෝග පීඩාවන් නිසා දුක් විඳි වාර ගණන කොපමණ ද? ශාරීරික පීඩාවන් නිසා ලැබුණ මානසික වේදනාව ඊටත් වඩා වැඩියි. ලෙඩ රෝග නැති ව ඉන්න කොපමණ කැමති වුණත් එය එසේ වන්නේ නැහැ. අද ලංකාවේ රෝහල්වල පමණක් නොයෙක් අසාධ්‍ය රෝග-පීඩාවන්ගෙන් දුක් විඳින ජනතාව කොපමණ සිටිනවා ද? පිළිකා රෝහලේ මරණය පෙනි-පෙනී සිතින් දුක් විඳින, වේදනාවෙන් මිරිකී ජීවත් වන අසරණ රෝගීහු කොපමණ ද? ඒ වගේ ම අංශභාගය, මොළයේ ගෙඩි, භයානක උණ, හදිසි අනතුරු ආදියෙන් දුකින් දුකට පත් ව මරණයට මුහුණ දෙන අය කොපමණ ද? පුංචි ම පුංචි මදුරුවකුට වුණත් මේ ශරීරය මරණයට පත් කරන්න පුළුවන්. ඒත් එය අපට ඕනෑ විදියට පවත්වාගෙන යන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. ලෙඩ-රෝග නවත්වන්න බැහැ. වයසට යන විට ශරීරය ජරාවට පත් වීම නවත්වන්න බැහැ.

හැබැයි ජරාව දකින්නට මහලු වයස එන්නම ඕනෙ නැහැ. කුඩා කාලයේ පටන් ඕනෑ ම වයසක දී ලෙඩ-දුක් නිසා ජරාව අප කරා ළං වෙනවා. සමහර අංගවිකල දරුවන් ඉපදුණ දවසේ පටන් අවුරුදු විස්සක් විතර ජීවත් වුණත් තමන්ගේ ඔළුව උස්සාගන්න වත් බැහැ. පෙර කළ අකුසල කර්මවල විපාක නිසා වැඩිහිටියන්ගේ උපකාරය නැත් නම් ඒ අයට මල-මූත්‍ර ගොඩේ ම වැතිර ඉන්න සිදු වෙනවා. මේ ශරීරය පෙර කළ කර්මවලට අනුරූප ව සකස් වුණ දෙයක්. අපට ඕනෑ විදියට වෙනස් කරන්න බැහැ. ඉපදෙන විට ම අන්ධ වෙලා, නැත් නම් අතපය කොර වෙලා, මන්දබුද්ධික වෙලා, ගොළු වෙලා, බිහිරි වෙලා, මෙලොවට බිහි වෙන්න පුළුවන්. මෙවැනි උපතක් ලැබීම මොන තරම් දුකක් ද?

ඒ වගේ ම මතුපිට සම නිසා කෙනෙකු ඉතා ලස්සන කෙනකු වෙන්න පුළුවන්. ඒත් සම ඇතුළු පැත්තේ තිබෙන සියලු දේ දුගඳ හමන අපවිත්‍ර දහජරා ගොඩක්. තමන් වහන්සේගේ ශ්‍රී ශරීරයත් දුගඳ හමන කුණු කයක් බව, වක්කලී හිමියන් බුදු සිරුර දෙස ආශාවෙන් බලා සිටින විට බුදුන් වහන්සේ පෙන්වා දී තිබෙනවා. අඨවි, ආපෝ, තේජො, වායෝ යන සතර මහා ධාතූන්ගෙන් නිර්මාණය වුණ මේ ශරීරයේ සෑම කොටසක් ම අපවිත්‍ර, පිළිකුල් සහගත දෙයක් ම යි. ලෙඩ-රෝගවලට බඳුන් වෙනවා. අනිත්‍යයෙන් අනිත්‍යයට යන දුක් ලබා දෙන දෙයක් ම යි. කෙස්, ලොම්, නිය, දත්, සම්, මස්, නහර, ඇට, ඇටමිදුළු, වකුගඩු, හදවත, අක්මාව, දලඹුව, ප්ලීහාව, පෙණහලු, මහ බඩවැල, කුඩා බඩවැල, නොදිරවූ ආහාර, අසූචි, මොළය, පිත, සෙම, සැරව, ලේ, දහඩිය, මේදය, කඳුළු, වුරුණු තෙල්, කෙළ, සොටු, සඳ මිදුළු, මූත්‍ර යන කුණප කොටස් තිස්දෙකෙන් මේ ශරීරය සැදී තිබෙන බව බුදු පියාණන් පෙන්වා දී තිබෙනවා. මේ සියලු කොටස් බෙහෙවින් අපවිත්‍ර, පිළිකුල් දේවල් ම යි. මේ සැම කොටසකින් ම එකිනෙකට වෙනස් දුර්ගන්ධයන් හමනවා.

කුඩා අවධියේ පටන් මේ දක්වා ඒ සැම ශරීර අංගයක් ම මෝරායමින් දිරාපත් වන ස්වභාවයට ළං වෙමින් තිබෙනවා. තරුණ වියේ දී පැහැපත් ව නීරෝගි ව පෙනුණ කෙස් කලඹ සුදු පැහැය ගනිමින්, එකින් එක ගැලවෙමින් දිරා යන බව, අනිත්‍ය බව පෙන්නුම් කරනවා. දත් ටික මෝරා ඇදෙන්නට පටන් අරගෙන, සමහර දත් කැඩී යනවා. කුඩා කාලයේ ලස්සනට රෝස පැහැයට තිබුණු නියපොතු කහ පැහැයට හුරු බොර පැහැයක් ගැන්විලා. සමේ නහර වැල් මතු වෙමින්, රැලි වැටෙන්න පටන් අරගෙන… මෙහෙම පිටට පෙනෙන දේවල් වගේ ම ඇතුළත අවයව සියල්ලත් මෝරා යමින් දිරාපත් වන කාලය ළං වෙමින් තිබෙන බව හැඟෙනවා. ලෙඩ-රෝග එන්න එන්න ම වැඩියි. තරුණ වියේ දී තිබුණු ශරීර ශක්තිය හීන වෙලා. ශාරීරික දුක්-වේදනා එන්න එන්න ම වැඩි යි. ශරීරයේ සැම කොටසක් ම මොහොතින් මොහොත වෙනස් වෙනවා. මෝරා යනවා.

අනිත්‍යයට යන බව හඟවනවා. මරණයට මොහොතින් මොහොත ළඟා වෙනවා. මරණයට පත් වූ සිරුරත් වෙනස් වෙනවා. සම, මස්, නහරවැල් දිය වෙනවා. කුණු වෙමින් පණුවන් ගහනවා, ඇට කටු ටික පමණක් ඉතිරි වෙනවා. ඇටසැකිල්ලත් දිරා පත් ව මහ පොළොවට පස් වී පොළොවේ පසටම එකතු වෙනවා. ආපෝ ධාතුව (වැගිරෙන ජල කොටස්) පොළොවේ ජලයට එක් වෙනවා. තේජෝ ධාතුව (උණුසුම) බාහිර උණුසුමට එක් වෙනවා. ශරීරයේ ඇති වාතය බාහිර වාතයට එක් වෙනවා. අඨවි ධාතුව (තද ගතිය ඇති දේ) පොළොවේ පඨවියට එක් වෙනවා. එවිට ශරීරයක් ඇත්තේ නැහැ. මම, මගේ හැටියට කිසිවක් ඉතිරි වන්නේ නැහැ. හිස් බවක් පමණ යි ඉතිරි වන්නේ.

මෙය මගේ ශරීරයට පමණක් සිදු වන දෙයක් නො වෙයි. සැම සත්ත්වයකුගේ ම මරණයෙන් පසු ව ශරීරයක් ඉතිරි නොවී ඒ සියලු දේ ම බාහිර සතර මහා ධාතුන්ට ම එකතු වෙනවා. ඉතිරි වන කිසිවක් නැහැ. මගේ දෙයක් නම් මරණය නවත්වන්න නැති වෙන්න ඕනේ. ලෙඩ වීම, වයසට යෑම, මරණය නවත්වන්න බැහැ. මැරුණු ශරීරයත් කුණු වී මහ පොළොවට පස් වී යන තුරු ම වෙනස් වෙනවා. මේ අනිත්‍යයට යෑම නවත්වන්න බැහැ. කුඩා බිලිඳකු ළමයකු වෙන්නේ අනිත්‍යයට යන නිසයි. ළමයකු තරුණයකු/තරුණියක වන්නේ, තරුණ බව නැති වී වැඩිහිටියකු වන්නේ, වැඩිහිටි බව නැති වී මහලු වයසට යන්නේ, මරණයට පත් වන්නේ මේ අනිත්‍යයට පත් වීම නිසා ම යි.

මේ ශරීරය මට අවශ්‍ය කාලයක් දක්වා පවත්වාගෙන යන්න බැහැ. කුඩා කාලයේ දී, ළමා කාලයේ දී, තරුණ වියේ දී මැරෙන්න පුළුවන්. සමහර විට මව් කුස තුළ දී ම නැත් නම් ඉපදුණ ගමන් ම මැරෙන්න පුළුවන්. මරණයට දිනයක්, වේලාවක්, නියමිත වයසක්, ස්ථානයක් නැහැ. ඕනෑ ම වයසක දී ඕනෑ ම තැනක දී මැරෙන්න පුළුවනි.

ඒ වගේ ම මේ ශරීරයට ඇති වන වේදනාවන් නවත්වන්න බැහැ. කූඹියකු, මදුරුවකු කෑවත් දැනෙන වේදනාව මට ඕනැ විදියට නවත්වන්න බැහැ. තද රස්නය නිසා ශීතල නිසා ශරීරයට වේදනා ලැබෙනවා. සමහර රටවල ශීතල, උෂ්ණය දරාගන්නට නොහැකි ව මිනිසුන් සිය දහස් ගණන් මැරෙනවා. විෂඝෝර සතුන් දෂ්ට කිරීම නිසා තද වේදනා විඳින්න සිදු වෙනවා. ඇතැම් විට මරණය පවා සිදු වෙනවා. කැලෑබඳ පළාත්වල ජීවත් වෙන අය වල් සතුන් නිසා නොයෙක් හිරිහැර පීඩාවන්ට පත් වෙනවා.

නොයෙක් බරපතළ ලෙඩ දුක් නිසා මේ ශරීරයට දරන්නට අපහසු දුක් ලැබෙනවා. ගිරිමානන්ද සූත්‍රයේ බුදු පියාණන් වහන්සේ මේ ශරීරය අනිත්‍ය වශයෙන්, අනාත්ම වශයෙන්, අශුභ වශයෙන්, දකින ආකාරය පෙන්වා දී තිබෙනවා. ඒ වගේ ම ශරීරයේ බොහෝ ආදීනව ඇති බව පෙන්වා දී තිබෙනවා. එහි දී මේ සිරුරට වැලදෙන ලෙඩ-රෝග නිසා සත්ත්වයා දුකින් දුකට පත් වෙන බව පෙන්වා දී තිබෙනවා. මනුෂ්‍යයකුට නම් කාගේ හරි උපකාරයක් සැප-සාත්තුවක් ලබාගන්න පුළුවනි. බෙහෙතකින් යම් තරමකට හෝ වේදනා අඩු කරගන්න පුළුවනි. ඒත් තිරිසන් සතුන්, කැලෑවල ජීවත් වන කෝටි ගණන් සතුන් ලෙඩ දුක් නිසා අනන්තවත් දුක් විඳිනවා. නිරාහාර ව මිය යනවා. තමන්ට වඩා ජව සම්පන්න සතුන්ගේ හිරිහැර-පීඩාවලට ලක් වෙනවා.

මේ සියලු දුක් ඇති වන්නේ ඉපදීම නිසයි. ඉපදීම නිසා ශරීරයක් ඇති වෙනවා. ශරීරයත් සමඟ ම බද්ධ වී පවතින සිත නිසා සිරුරට ඇති වෙන සියලු සැප, දුක්, උපේක්ෂා වේදනා දැනෙනවා. සිත අක්‍රිය ව පවතින වේලාවක සිරුරට මොන ම හානියක් වුණත් දැනෙන්නේ නැහැ. සිත තිබෙන නිසා තමයි ශරීරය ඇති බව දැනෙන්නේ. ශල්‍යකර්මයක දී සිත ක්‍රියාත්මක නොවන නිසා ශරීරයේ අඟ-පසඟ ඉවත් කළත් දැනෙන්නේ නැහැ. නැත් නම් සිරුරට කූඹියෙක්, මැස්සෙකු, මදුරුවෙකුගේ ස්පර්ශය පවා දැනෙනවා. සිරුර පුරා ම විසිරී පවතින, මොළය හා සම්බන්ධ ස්නායු පද්ධතිය නිසා ඉතා කුඩා ස්පර්ශයක් වුණත් දැනෙනවා. විදුලි රැහැන්වලින් ක්ෂණයකින් විදුලිය ගමන් කරන්නා සේ මොළය දක්වා දිව යන ස්නායුවලින් ක්ෂණයකින් පණිවිඩ හුවමාරු වෙනවා. ඒ නිසා ක්ෂණයකින් ශරීරයේ ඕනෑ ම තැනකට සිදු වන ඕනෑ දෙයක් දැනෙනවා. අංශභාග රෝගය වගේ අසනීපයක දී ස්නායු ශක්තිය දුර්වල වීම නිසා අත-පයවල ක්‍රියාකාරිත්වය අඩපණ වෙනවා; හිරි වැටෙනවා. එවිට ශරීරයේ එම කොටස් තිබුණාට දැනෙන්නේ නැහැ.

කයත්, බාහිර රූපයත් කාය විඤ්ඤාණයත් නිසා කාය සම්පස්සය ඇති වෙනවා. ස්පර්ශය හඳුනාගන්නා ආකාරයට අනුව සැප හෝ දුක් හෝ උපේක්ෂා වේදනාවක් ඇති වෙනවා. හොඳ සීතල සුළං රැල්ලක් ඇඟට ස්පර්ශ වෙන විට සැප සහගත වේදනාවක් දැනෙනවා. වේදනා පච්චයා තණ්හා. ඒ සුවයට ආශා කරනවා. නැවත ඒ සුවය විඳීමට සිතින් කැමැත්තක් ඇති වෙනවා. තණ්හා පච්චයා උපාදානං. උපාදානය හෙවත් සිතින් ඇති වන තද කැමැත්තට අනුව සිතිවිලි ඇති වෙනවා. ඒ සිතිවිලිවලට නැවත නැවත බැඳෙනවා.

ඒ වගේ ම තද රස්නය වේලාවක දී සිරුරට අපහසුවක් දැනෙනවා. එවිට දුක් සහගත සිතිවිලි ඇති වෙනවා. රස්නය ගැන නුරුස්නා සිතක් ඇති වෙනවා. ඒ අනුව අකුසල් සිතිවිලි ඇති වෙනවා. හේතුව ඇති වන විදියට සැප, දුක්, උපේක්ෂා වේදනා ඇති වෙනවා. හේතුව නැති වී යන විට එයට අනුරූප ව ඇති වූ වේදනාවත් නැති ව යනවා. සිරුරට දැනෙන සැපය නිසා සතුටත්, දුක නිසා අසතුටත් වගේ ම මැදහත් සිතිවිලිත් ඇති වෙනවා. මේවා අපට අවශ්‍ය විදියට පාලනය කරන්න හෝ නවත්වන්න බැහැ.
සිත ක්‍රියාත්මක ව පවතින තුරු සිරුරට ඇති වන සියලු සැප, දුක්, උපේක්ෂා ස්පර්ශයන් නිසා ඒ අනුව විඳීමත්, සිතුවිලි සකස් වීමත් නවතින්නේ නැහැ. හේතූන්ට අනුව සකස් වන හේතූන් නැති ව යන විට නැති වී යන පටච්ච සමුප්පන්න, ධර්මතාවක් පමණ යි. සිත ඉවත් ව ඇති නිසා මළ මිනියකට ඒ කය ඇසුරු කරගෙන කිසි ම දුකක් ඇත්තේ නැහැ. භාවනාවක් කරන විට ගැඹුරු සමාධිමත් අවස්ථාවක දී සිරුර නොදැනී යනවා. එවිට පුදුම සැහැල්ලුවක් ඇති වෙනවා. සමාධියෙන් මිදෙන විට නැවත ශරීරය දැනෙන්න පටන් ගන්නවා. ඒ විගස ම අර තිබුණ සැහැල්ලු සුවය නැති වී දුකක්, අපහසුවක් ඇති වෙනවා.

සිරුරේ සියලු දුක් සිත පවතින නිසා දැනෙන බව, විඳින්නට සිදු වන බව එවිට වැටහෙනවා. එනිසා මේ සිතේ පැවතීම නිසා ම යි කයට ඇති දුක් දැනෙන්නේත්. සිතත් කයත් දෙකේ පැවතීම ම යි දුක. පංච උපාදාන ස්කන්ධය පහළ වීම ම දුකක් බව බුදු පියාණන් පෙන්වා දී ඇත්තේ ඒ නිසා ම යි. සිතත්, කයත් නොපැවතීම ම යි සැපය. සැප වේදනාවක් වුණත් එය හැම විට ම පවතින්නේ නැහැ; අනිත්‍යයට යනවා. ඒ අනුව ඇති වන සිතිවිලිත් එලෙසින් ම නැති ව යනවා. දුක් වේදනාවත් හැම මොහොතේ ම එක විදියට පවතින්නේ නැහැ. වෙනස් වෙනවා. නැති ව යනවා. ඒ අනුව ඇති වන සිතිවිලිත් නැති ව යනවා.

ජීවිත කාලය පුරා විඳින ලද සැප, දුක්, උපේක්ෂා වේදනා සියල්ල මේ මොහොත වන විට නැති ව ගිහිං ඉවරයි. දැන් මේ මොහොතේ දැනෙන වේදනාවත් ක්ෂණයකින් නැති වෙනවා. ඒ සිතිවිලිත් ඒ මොහොතේ ම නැති වෙනවා. ඉතිරි වන කිසිවක් නැහැ. මැරෙන විට ඒ මොහොතේ ඇති වන වේදනාවත්, ඒ සිතිවිලිත් කුමක් වුණත් මේ ශරීරය එතැන දී අත්හැරදමා යනවා. ජීවිත කාලය පුරා ම මම මගේ කියා සිතූ සිරුර අත්හැරදමන්නට සිදු වෙනවා. ඉන් පසු ව ඒ තිබුණු කය ඇසුරු කරගෙන ඇති වූ වේදනා නැවත ඇති වන්නේ නැහැ. ඒ ලෙසින් ඒ කය ඇසුරු කරගෙන නැවත සිතිවිලි සකස් වෙන්නේත් නැහැ. එහෙත් මැරෙන මොහොතේ ඇති වූ අවසාන සිතිවිල්ලට අනුව ඊළඟ ප්‍රතිසන්ධිය ඇති වෙනවා.

මගේ පියා, මව, නෑදෑහිතවතුන් මරණයට පත් වුණා. ඒ අයගේ මතකය පමණ යි අද ඉතිරි ව ඇත්තේ. ඒ අයගේ සිරුරු සියල්ල පොළොවට එක් වුණා. බුදුන් වහන්සේගේ ශ්‍රී ශරීරයත් ආදාහනයෙන් පසු ව ඉතිරි ව ඇත්තේ අස්ථි ධාතු කිහිප නමක් විතර යි. අද අපට වන්දනා-මාන කරන්නට ඒවා ඉතිරි ව ඇතත් බුද්ධ දේශනයට අනුව මේ බුද්ධ ශාසනය අවසානයේ දී ඒ අස්ථි ධාතුන් වහන්සේලාත් ධාතු පරිනිර්වාණයෙන් නැති ව යනවා.

එසේ වූ මේ ශරීරය ක්ෂණයක් ක්ෂණයක් පාසා වෙනස් වෙමින් විනාශය කරා දිව යන, දුක් ලබාදෙන, අනිත්‍ය වූ, අනාත්ම වූ, හේතු ඵල දහමින් සකස් වූ දෙයක් ම යි. ශරීරයට ලැබෙන පහස නිසා ඇති වන සිතිවිලිත් අනිත්‍ය යි. දුක් ලබා දෙන දෙයක් ම යි. හේතූන් ඇති වන ආකාරයට ඇති වන, හේතූන් නැති වන විට නැති වී යන හේතු ඵල දහමක් පමණ යි. පාලනය කළ නොහැකි අනාත්ම දෙයක් ම යි.

කය නිසා ඇති වන සිතිවිලි අනිත්‍ය යි. අනිත්‍යය යි. අනිත්‍යය යි. සිතිවිලි නිසා දුකක් ම යි ලැබෙන්නේ. දුකක් ම යි ලැබෙන්නේ. සිතිවිලි අනාත්ම යි. අනිත්‍ය යි. දුක යි. අනාත්ම යි. සියලු සිතිවිලි අත්හරිම්. අත්හරිම්. අත්හරිම්… සිතිවිලි අත්හැරී ගිය ඒ ශාන්ත සුවයෙන් සැම දෙන සැනසෙත්වා!

Read more »

භාවනාවෙන් ජය ගැනීමට නම්...

භාවනාවෙන් ජය ගැනීමට නම්...

ධර්මවේදි, පූජ්‍ය

නාලන්දේ විමලවංස හිමි

සාර්ථක ලෙස භාවනාවේ යෙදීමට අවශ්‍ය උපදෙස් රැසක් මේ ලිපියෙන් ලැබේ.

යම් කිසි පුද්ගලයකුට ධර්මය අවබෝධ කරගැනීමට අපහසු වන කරුණු හයක් ඇත. එහෙත් මේවා තිබූ පමණින් ධර්මය අවබෝධ කරගැනීම අපහසු ය යි නොසිතිය යුතු ය. මෙම හයෙන් එකක් දෙකක් තිබුණ ද ඉතිරි කරුණු යහපත් පැත්තට යොමු කරගත හැකි ය. මෙම කරුණුවලින් යුක්ත වූවකුට ලබාගත නොහැකි වන්නේ ධර්මාවබෝධය පමණකි. එහෙත් සීල භාවනා තුළින් ලැබිය හැකි දිට්ඨධම්මවේදනීය ඉෂ්ට විපාකයන් අඩුවක් නැති ව ලැබෙන අතර, මතු භවයන්හිදී ධර්මාවබෝධය ලැබීමට ද ඉවහල් වෙයි. එම කරුණු හය ඉතා කෙටියෙන් මෙලෙස දැක්විය හැකි ය:

1. කම්මාවරණේන සමන්නාගතා - ආනන්තරිය පාප කර්ම කළ පුද්ගලයා: ඔහු ඊළඟ භවයෙහි අපාගත වීම නොවැළැක්විය හැකි ය.

2. විපාකාවරණේන සමන්නාගතා - අහේතුක, ද්විහේතුක ප්‍රතිසන්ධියකින් යුක්ත පුද්ගලයා: අහේතුක දුගති ප්‍රතිසන්ධිය ලැබූවෝ නම් අපායෙහි උපන් සත්ත්වයෝ ය. අහේතුක සුගතියෙහි උපන්නෝ නම් මනුෂ්‍ය ව උපනත් ජාති අන්ධාදි අභව්‍ය ලක්ෂණයන්ගෙන් යුක්ත වූවෝ ය.

3. කිලේසාවරණේන සමන්නාගතා - නියත මිථ්‍යා දෘෂ්ටි ගත්තෝ ය: ඔවුන්ට මාර්ග ඵල ලැබිය නොහැකි ය.

4. අසද්ධා - බුද්ධාදි රත්නත්‍රය විෂයයෙහි ඇදහීමක් නැත්තෝ ය: මොවුන් ශ්‍රද්ධාව ඇති කරගෙන කටයුතු කළ හොත් ධර්මාවබෝධය ලබාගත හැකි ය.

5. අච්ඡින්දිකා - කුසල් කිරීමට අකැමැති පුද්ගලයෝ ය: පින් කිරීමට අකැමැති ඔවුහු සිල් නො රකිති; බවුන් නො වඩති. එය නිර්වාණාවබෝධයට බාධාවකි.

6. දුප්පඤ්ඤා - ප්‍රඥාව නැති අය යි: අනුවණයාට ධර්මය පසක් කරගත නොහැකි ය.

මෙම කරුණුවලට අමතර ව නිර්වාණාවබෝධයට බාධා ඇති කරන කරුණු ‘කන්දරක’ අටුවාවෙහි දක්වා ඇත. එනම් 1. කිරියපරිහානි - කාර්ය බහුල බව භ. ධර්මය දේශනා කරන අතර ඇතැම් දෙනා කාර්ය බහුල බව කියමින් ඉවත් ව යති. එවැන්නන්ට ධර්මය අවබෝධ කරගත නොහැකි ය. 2. පාපමිත්තතා - පාප මිත්‍රයන් ඇසුරු කිරීම යි. ඇතැම්හු ස්ත්‍රී ධූර්තයන්, සුරා ධූර්තයන් ඇසුරු කරති. බරණැස් නුවර සිටි මහධන සිටු පුත්‍රයා සහ අජාසත්ත වැනි අය නිදසුන් වශයෙන් ගත හැකි ය. ඉහත සඳහන් කරුණු අතරින් අසද්ධා, අච්ඡන්දිකා, දුප්පඤ්ඤා, කිරියපරිහානී, පාපමිත්තතා යන කරුණු නිසා මග පල ලැබීම කෙසේ වෙතත් මෙලොව දියුණුව ද ලබාගත නොහැකි ය. එබැවින් මෙබඳු දුර්වලතා මගහරවාගෙන මෙලොව, පරලොව අභිවෘද්ධිය සලසාගැනීමට මෙන් ම, මාර්ග ඵල අවබෝධ කරගෙන සසරින් නිදහස් වීමට උත්සුක විය යුතු ය.

භාවනා කරන පින්වතකු තුළ තිබිය යුතු විශේෂ කරුණු තුනක් ඇත. එනම් 1. සීලක්ඛන්ධ - පස් පව්වලින් වැළකීමෙන් පටන් ගෙන ආර්ය සීලක්ඛන්ධයෙන් සමන්විත වීම කාය චිත්ත ඒකාග්‍රතාව ඇති කරගැනීමට හේතු වෙයි. 2. සමාධිස්ඛන්ධ - ආර්ය ශීලයෙන්, ආර්ය ඉන්ද්‍රිය සංවරයෙන්, ආර්ය සතිසම්පජඤ්ඤයෙන් සමන්විත වීම යි. 3. පඤ්ඤාස්කන්ධ - පිරිසිදු, සමථ විදර්ශනා භාවනාවට යෝග්‍ය වූ නිසල බවට පත් වුණා වූ සිතක් තිබීම භාවනාව කෙරෙහි ඇල්මක් ඇති කරයි.

‘මහණෙනි, භාවනාවෙහි යෙදෙන යෝගාවචරයකු විසින් එම අවස්ථාවට ගැළපෙන ආකාරයට සමාධි නිමිත්ත ද, ප්‍රග්ගහ නිමිත්ත ද, උපේක්ඛා නිමිත්ත ද මෙනෙහි කරන්නේ නම් ඔහුගේ සිත සුභාවික බැවින් මොළොක් වෙයි; ප්‍රභාවිත වෙයි; එසේ ම ක්‍රියාශීලී වෙයි; පිරිසිදු වෙයි; වෙනස් නොවී පවතියි; ආශ්‍රවයන් ප්‍රහීන කිරීම පිණිස ම පවතියි.’ මෙම කරුණු පිළිබඳ ව තව දුරටත් පැහැදිලි කරන බුදු රජාණන් වහන්සේ රන්කරුවකුගේ ක්‍රියා කලාපය උදාහරණ වශයෙන් දක්වති. රන් භාණ්ඩ නිර්මාණය කරන ශිල්පියකු රන් උණු කිරීමට අවශ්‍ය කරන උදුනක් බඳියි; එම උඳුන දැල්වීමට අවශ්‍ය කරන අ¼ගුරු යොදයි. ඉන් පසු ව උඳුනෙහි මුඛය ගිනි දල්වයි; අඬුවක් වැනි උපකරණයකින් රන් කැබැල්ල අල්ලා උඳුනට යොමු කරයි; විටින් විට පිඹියි; විටින් විට වතුර ද ඉසියි.

මෙලෙස රන් භාණ්ඩ නිර්මාණ ශිල්පියා රත් වීම සහ සිසිල් වීම පිළිබඳ සිත යොමු කරමින් මැදහත් ව තම ක්‍රියාදාමය කරයි. ඔහුගේ එම නිවැරදි ක්‍රියාදාමය හේතු කොටගෙන හෙතෙම සාර්ථක ප්‍රතිඵල ලබාගනියි. එම ශිල්පියා උඳුනට පිඹීම පමණක් කරයි නම් රන් කැබැල්ල උණු වී දැවී යයි. වතුර ඉසීම පමණක් කරයි නම් එය සිසිල් වී නිවී යයි. එසේ වුව ද ශිල්පියා විටින් විට උදුනට පිඹියි නම්, විටින් විට ජලය ඉසීම කරයි නම්, විටින් විට මැදිහත් ව ක්‍රියා කරයි නම් එම රන් කැබැල්ල මොළොක් වෙයි; ඉතා හොඳින් පිරිසිදු වෙයි; හොඳින් පදම් වන නිසා කැඩී නො යයි. එබැවින් වටිනා වූත්, සිත්ගන්නාසුලු වූත් රන් ආභරණ එම රන් කැබැල්ලෙන් නිර්මාණය කරගැනීමට හැකියාව ලැබෙයි. එයින් ඔහුට තමන් කැමැති ආභරණයක් නිපදවාගත හැකි ය.

රන් භාණ්ඩ නිර්මාණ ශිල්පියකු කටයුතු කරන අයුරින් භාවනා කිරීමට ඉදිරිපත් වන යෝගාවචරයා ද විටින් විට ‘සමාධි නිමිත්ත’ මෙනෙහි කරයි නම්, විටින් විට ‘ප්‍රග්ගහ නිමිත්ත’ මෙනෙහි කරයි නම් විටින් විට ‘උපේක්ඛා නිමිත්ත’ මෙනෙහි කරයි නම් එම යෝගාවචරයාගේ භාවනා සිත මොළොක් බවට පත් වෙයි; පිරිසිදු බවට පත් වේ; පැහැපත් බවට පත් වේ; ක්‍රියාශීලි බවට පත් වේ; නොවෙනස් වේ; සියලු ආශ්‍රවයන් ප්‍රහීන කිරීම පිණිස ම පවතියි. ඒ අයුරින් දියුණු කරන ලද සිත පංච අභිඥාවන් ලබාගැනීමට සුදුසු වේ ය යි බුදු හිමියෝ වදාළහ.

මහා කාරුණික බුදු හිමියන්ගේ මෙම පැහැදිලි කිරීමෙන් පෙන්වනු ලබන්නේ භාවනා කිරීමට අදහස් කරන අයකු විසින් නිතර සැලකිලිමත් විය යුතු, නිතර සිහි කළ යුතු, මෙනෙහි කළ යුතු උපකාරක ධර්ම තුනක් පිළිබඳ ව ය. මෙම කරුණු තුන පිළිබඳ අවබෝධයක් සැලකිල්ලක් නොමැති යෝගාවචරයකුට කිසි දිනක තමන් වඩන භාවනාව දියුණුවට පත් කරගැනීම අපහසු ය. බොහෝ දෙනෙක් මෙවැනි කරුණු අවධානයට නො ගනිති; කවුරුත් කරන නිසා භාවනා කරති. එයින් බොහෝ දෙනාගේ කය පමණක් තැන්පත් වෙයි; සංවර වෙයි. බොහෝ දෙනාගේ කය සිත දෙක ම සංවර නො වෙයි. සිතෙහි කයෙහි කිසිදු වෙනසක් සිදු නො වෙයි. මෙවැනි කරුණු පිළිබඳ අවධානයක් නොකර භාවනා කිරීමට උත්සුක වුව ද අවසානයෙහි සියල්ල අසාර්ථක බවට පත් ව, භාවනාව පිළිබඳ කලකිරීමට පත් වෙති. ඇතැම්හු මානසික රෝගීන් බවට පත් වෙති. එලෙස මානසික රෝගී බවට පත් වූ තරුණයන් කිහිප දෙනකු මෑතකදී දැකගැනීමට හැකි විය. කණගාටුව නම් එයින් එක් තරුණයකු මානසික රෝහලකදී සියදිවි නසාගැනීම යි. එය එක් නිදසුනක් පමණකි.

‘කාලේන කාලං සමාධි නිමිත්තං මනසිකාතබ්බං...’ යනුවෙන් සඳහන් පරිදි, කාලය පිළිබඳ සැලකිලිමත් වෙමින් සිත සමාධිගත කරගත යුතු ය. එය සමාධි නිමිත්ත වශයෙන් සලකනු ලබයි. භාවනා කිරීම සඳහා යොමු වන යෝගගාවචරයෝ දෙදෙනෙක් සිටිති. එනම් 1. වෙලාවට පමණක් භාවනා කරන යෝගාවචරයා සහ 2. නිතර ම භාවනාවෙහි යෙදී සිටින යෝගාවචරයා යනුවෙන් ය. ඇතැම් දෙනා ඉගෙනීම, ඉගැන්වීම, ධර්ම දේශනා කිරීම, ධර්ම සාකච්ඡා කිරීම, දහම් පොත්පත් ලිවීම, ගුවන්විදුලි රූපවාහිනී ධර්ම දේශනා, ධර්ම සාකච්ඡාවල යෙදීම, වෙනත් ජාතික ආගමික කටයුතුවල යෙදෙමින් විවේකයක් ලැබුණු විටකදී භාවනා ද කරති. ගිහි පින්වත්හු නම් රැකී රක්ෂාවල යෙදෙමින් වෙනත් බොහෝ කටයුතුවල යෙදෙමින් ඒ අතර විවේකයක් ලැබුණු විටක භාවනා කරති. ඇතැම් පැවිදි උතුමන් යෝගාශ්‍රමවල හෝ ආරණ්‍යවල නිරන්තරයෙන් බවුන් වඩන අතර, ඇතැම් අනගාරික ගිහි යෝගාවචරයෝ ද එවැනි ස්ථානවලට ගොස් භාවනාවෙහි යෙදෙති. එලෙස දවසෙහි වැඩි කාලයක් සමාධි නිමිත්ත වැඩිය හැකි වන්නේ ද වැඩි කාලයක් භාවනාවෙහි යෙදෙන යෝගාවචරයාට පමණකි.

නිරන්තරයෙන් බවුන් වඩන යෝගිවරුන් එදිනෙදා කළ යුතු සියලු කාර්යයන් සිහියෙන් යුක්ත ව ම කළ යුතු ය. අනෙක් කාලය තුළ පර්යංකයෙන් වාඩි වී එසේ නැත හොත් සක්මනෙහි යෙදෙමින්, මාරුවෙන් මාරුවට ඉරියව් පවත්වමින් සිත සමාධිගත කරගත යුතු ය. ආචාර්ය උපාධ්‍යාය වත් පිළිවෙත් කිරීමේදී සිහියෙන් යුතු ව ම එම කටයුතු කිරීම මගින් පර්යංක භාවනාවේදීත්, සක්මන් භාවනාවේදීත් සිත සමාධිගත කරගැනීමට පහසුවක් ලැබෙයි.

සමාධි නිමිත්ත යනු ඉතා ඕනෑකමින් නිතර භාවනාවේ යෙදෙමින් සිත එක්තැන් කරගැනීම යි. උදෑසනින් කළ යුතු වත්-පිළිවෙත් ආදිය කර තමන් වාසය කරන කාමරයට හෝ කුටියට ගොස් භාවනා කරමින් සමාධිය වඩමින් දිවා ආහාරය තෙක් සිටීම පෙරවරු භාවනාව යි. දිවා ආහාරයෙන් පසු සවස් කාලය තෙක් සමාධිය උපදවාගෙන සිටීම මධ්‍යාහ්න භාවනාව යි. සවස බුද්ධ වන්දනාවට පෙර ආචාර්ය උපාධ්‍යාය වත් සම්පූර්ණ කර, තම කුටියට හෝ කාමරයට ගොස් භාවනා කිරීම සවස් කාලයෙහි සමාධි භාවනාව වශයෙන් දැක්විය හැකි ය.

කාමච්ඡන්ද, ව්‍යාපාද, උද්ධච්චකුක්කුච්ඡ, විචිකිච්ඡා, ථීනමිද්ධ යන පංච නීවරණයෝ සමාධියට සතුරු ධර්මයෝ වෙති. නිතර භාවනාව අරමුණු කරගැනීම මගින් කරනු ලබන්නේ නීවරණවලට හිතට ඇතුළු වීමට ඉඩ නොදීම යි. මෙකල ඇතැම් දෙනා භාවනා කිරීම අත්හැරදමන්නේ එම නීවරණයන්ට පැරදීමෙන් නැත හොත් වසඟ වීමෙන් ය. සිත පස් කම් සැප වෙත දිවීම කාමච්ඡන්දය නමින් හඳුන්වනු ලැබේ. වෛරය, ක්‍රෝධය, තරහව වැනි ගැටෙන අරමුණු වෙත සිත දිවීම ව්‍යාපාදය යි. සිත මෙන් ම ගත ද භාවනාවට මැළි කරන අලස බව ථීනමිද්ධය යි. සිතෙහි විසිරුණු බව, කළ නොකළ පව් පින් පිළිබඳවත් භාවනාව පිළිබඳවත් සැක ඇති කරගැනීම විචිකිච්ඡාව වශයෙන් හැඳින්වේ. දීර්ඝ කාලයක් හොඳින් භාවනා අභ්‍යාසවල යෙදීම මගින් මෙම නීවරණ පලවා හැර, ජයග්‍රහණය ලැබිය හැකි ය. ඒ අයුරින් මනා වැටහීමකින් යුතු ව භාවනා කරන විට හදිසියෙන් හෝ නීවරණයක් හිතට ඇතුළු වූ විට එය දුරු කරගෙන භාවනා අරමුණෙහි ම මෙහෙයවීම මගින් සමාධි නිමිත්ත උපදවාගත හැකි ය.

බවුන් වඩන යෝගියා විසින් එම අරමුණ අතරමග නතර නොකර ඉදිරියට යෑම පිණිස කායික, මානසික වීර්යය හෙවත් ‘ප්‍රග්ගහ නිමිත්ත’ ගැන සැලකිලිමත් විය යුතු ය. ඇතැම් යෝගාවචරයෝ භාවනා කිරීම අත්හැරදමති. එසේ වන්නේ තමන් තුළ තිබිය යුතු අධිෂ්ඨාන බද්ධ වීර්යය ගැන අවධානය යොමු නොකරන නිසා ය. වීර්යය තුන් ආකාර බව ‘මනෝරථ පූරණියෙහි’ දක්වා ඇත. එනම් 1. නික්ඛම ධාතු: එනම් සිතෙහි ඇති සියලු කෙලෙස් දුරු කරගැනීමට තිබෙන අවශ්‍යතාව යි. 2. ආරම්භක ධාතු: එනම් භාවනාව මුලින් ආරම්භ කිරීමට තිබිය යුතු දැඩි අවශ්‍යතාව යි. 3. පරක්ඛම ධාතු: එනම් සිතෙහි සියලු කෙලෙස් බන්ධන නැති කිරීම යි.

මෙම වීර්යයන් ද කායික වීර්යය හා මානසික වීර්යය වශයෙන් දෙයාකාර වෙයි. දිවා රාත්‍රියෙහි ඉමහත් වීර්යයෙන් බවුන් වැඩීම කායික වීර්යය වශයෙන් සැලකෙයි. මම කෙසේ හෝ සියලු ආශ්‍රවයන්ගෙන් මිදෙමි යි යනුවෙන් දැඩි අධිෂ්ඨානයෙන් කටයුතු කිරීම මානසික නොහොත් චෛතසික වීර්යය වශයෙන් සැලකෙයි. ථීනමිද්ධය හෙවත් කුසීතකම දුරු කරගැනීමට ගත හැකි ක්‍රියාමාර්ග හයක් ඇත. එනම් 1. පහසුවෙන් ඉරියවු පවත්වාගැනීමට හැකි පරිදි පමණ දැන ආහාර ගැනීම. එය හොඳ සෞඛ්‍ය පුරුද්දක් ද වෙයි. පමණට වඩා ආහාර ගත් විට ශාරීරික අපහසුතා ඇති වෙයි; නිදිමත ගතිය ඇති වෙයි.

එවිට භාවනා කිරීම පසෙකලා නිදාගැනීමට සිදු වෙයි. 2. යම් ඉරියවුවකින් සිටින විට කුසීතකමක් ඇති වුව හොත් එම ඉරියවුව වෙනස් කිරීම. 3. කුසීත කමක් ඇති වූ විට සඳු, හිරු, පහන් වැනි ආලෝකයක් මෙනෙහි කිරීම 4. එළිමහනෙහි වාසය කිරීම 5. කුසීතකම් දුරු කළ කල්‍යාණ මිත්‍රයන් ඇසුරු කිරීම 6. යහපත් කතාබහ ශ්‍රවණය කිරීම. මෙම කරුණු මගින් ථීනමිද්ධය හෙවත් අලස බව දුරු කරගත හැකි ය. මේවා එදිනෙදා ජීවිතයේදී ද ලොකුª කුඩා කාටත් වැදගත් වන කරුණු බව දැක්විය හැකි ය.

පංච නීවරණ දුරු කරගනිමින් සිත කය කුසීත බවට පත් වන්නට ඉඩ නොදී තමන්ට ගැළපෙන, තම තත්ත්වයට ඔරොත්තු දෙන භාවනාවක් කිරීමත්, එයට ගැළපෙන ඉරියවු අනුව ඥානාන්විත ව, සම තත්ත්වයෙන් පවත්වාගැනීමත් ‘උපේක්ඛා නිමිත්ත’ වශයෙන් සැලකෙයි. මේ පිළිබඳ ව ‘විසුද්ධිමාර්ගයෙහි’ දැක්වෙන ‘ඉන්ද්‍රිය සමන්ත පටිපාදනය’ නමින් එන විස්තරය ඉතා වැදගත් වෙයි.

ඉන්ද්‍රියයන්ගේ සම තත්ත්වයට පත් වීම. එනම් ශ්‍රද්ධාව, වීර්යය, ස්මෘතිය, ප්‍රඥාව යන මේවා සම තත්ත්වයට පත් කරගැනීම යි. මේවා අතරින් එක් කරුණක් බලවත් වී, අනෙක් ඒවා දුර්වල වීම මගින් සිතෙහි සමතුලිත භාවය නැති වෙයි. බලවත් ශ්‍රද්ධාව තිබෙන, එහෙත් මඳ නුවණින් යුක්ත යෝගාවචරයා අඥාන අයුරින් පැහැදීමට පත් වෙයි. එලෙසින් ම බලවත් ප්‍රඥාව ඇති ව, ශ්‍රද්ධාව මඳ වශයෙන් තිබෙන විට සිතීමෙන් පමණක් කුසල් ඇති වේ; දන් දීම් ආදියෙන් ප්‍රයෝජනයක් නැත ආදි වශයෙන් කෛරාටික පක්ෂය ම භජනය කරයි. මේ අයුරින් සමාධි වීර්යය දෙක ම සම විය යුතු ය.

යම් කිසි පින්වතකු අනුත්තර වූ නිර්වාණය අවබෝධ කරගන්නා ක්‍රම කිහිපයක් ‘අංගුත්තර නිකායෙහි’ දක්වා ඇත. සිත අතිශයින් දැඩි වීර්යය හේතු කොටගෙන උඩ¼ගු බවට පත් වේ නම්, සිත කය දෙකෙහි ම දැඩි බව සංසිඳුවීමට ඉවහල් වන ‘සස්සද්ධි සම්බෝජ්ඣංගය’ වැඩිය යුතු ය. යෝගියාගේ සිත කුසීත බවට පත් ව හැකිළෙන්නේ නම්, ‘ධම්මවිචය’ සම්බොජ්ජංගය වැඩිය යුතු ය. යෝගියාගේ ප්‍රඥාව මඳ වී සිත නොසතුටු බවට පත් වී උකටලී බවට පත් වේ නම්, ජාති, ජරා, මරණ, අපාය ආදි අෂ්ට මහා සංවේග වස්තු පිළිබඳ මෙනෙහි කළ යුතු ය. යම් විටෙක සිත නිග්‍රහ කට යුතු වූ විට නිග්‍රහ කරයි නම්, උපේක්ෂාවෙන් බැලිය යුතු විට උපේක්ෂාවෙන් බලයි නම්, මාර්ග ඵල ම අරමුණු කොටගෙන කටයුතු කරයි නම්, නිවන අරමුණු කොටගෙන ම ක්‍රියා කරයි නම් හෙතෙම නිර්වාණය ප්‍රත්‍යක්ෂ කරයි.

ඉහත සඳහන් අයුරින් සමාධි නිමිත්ත මෙනෙහි කිරීම, ප්‍රග්ගහ නිමිත්ත මෙනෙහි කිරීම, උපේක්ඛා නිමිත්ත මෙනෙහි කිරීම යන වැදගත් කරුණු තුන පිළිබඳ නිතර සිහියෙහි තබාගෙන භාවනා කරන යෝගියාට තමන් බලාපොරොත්තු වන උතුම් ඵලය වූ අර්හත් ඵලය ලබාගැනීමට හැකියාව ලැබෙයි. ඒ අනුව කටයුතු කර, ඔබත් නිර්වාණාවබෝධය අත් කරගැනීමට අදිටන් කරගන්නේ නම් එය බුදු රජාණන් වහන්සේට දක්වන උතුම්ම පූජාව බවට පත් වේ. ද

Read more »